miércoles, 22 de diciembre de 2010

O pazo de Vigo

Este mes vouvos facer unha breve redacción sobre o desaparecido pazo de Vigo, tamén coñecido como pazo de Dodro ou Torre do marqués de Bendaña.
O pazo era propiedade do marqués de Bendaña, que era veciño de santiago de Compostela, como así se reflexa no Catastro de Ensenada (1749-53).
O elemento máis importante, e que incluso lle ten dado nome, como na obra do autor escocés Aubrey FG Bell Galicia vista por un inglés, na que é citado, era a súa torre, que tiña unha forma cadrada e ocupaba a parte central do pazo, presentando tamén unha dimensións considerables. Tamén tiña unha capela, separada do resto do pazo.
Sábese, pola obra antes citada de Bell, que sobre o ano 1919 -1920 o pazo e a torre seguían en pé, pero medio en ruinas. Coa chegada da Guerra Civil e o Franquismo, o propietario do pazo, o Conde de Fenosa, regálalle o pazo ó Caudillo e Xeneralísimo Franco, que desmonta a torre e outros elementos ornamentais e os leva para o seu pazo, as Torres de Meirás (Sada), onde quedarían as pedras tiradas polo xardín, xa que a torre nunca volvería ser montada.
Coa chegada da Transición o pazo e o terreo colindante (o "Solar de Franco") son vendidos a particulares.
Actualmente só se conserva a capela do pazo, e crese que as pedras da torre  e os demais motivos ornamentais seguen no pazo de Meirás, pertencente á familia Franco.




miércoles, 15 de diciembre de 2010

miércoles, 17 de noviembre de 2010

Datos sobre Dodro

Evolución dos orzamentos do concello de Dodro (Ptas.)

A mediados do século XIX, no Madoz, Dodro tiña un orzamento algo superior ós 5000 reais.

Evolución do número de vivendas en Dodro

jueves, 7 de octubre de 2010

Alturas de Dodro

Este mes presentovos dous gráficos, un que mostra a altura dos catro principais cumes de Dodro, e outro que sinala a altitude sobre o nivel do mar dos distintos xacementos arqueolóxicos de Dodro. En ámbas gráficas se mostra tamén a altura media sobre o nivel do mar de Dodro, 22 m s.n.m.

lunes, 27 de septiembre de 2010

Dodro no Antigo Rexime

Durante o antigo Rexime o actual termo municipal de Dodro estaba dividido nas xurisdiccions de Dodro e Lestrove, e de Rianxo, todas pertencentes a antiga provincia de Santiago.
A xurisdiccion de Dodro e era un couto redondo, estaba formada pola actual parroquia de santa Maria de Dodro (creada na primeira metade do seculo XVIII); o seu señorio (SS e XO) era do marques de Bendaña, que tiña un pazo na aldea de Vigo. Probalemente nalgun momento dependeu da parroquia arzuana de santa Maria de Dodro, que tamen era couto.
A xurisdiccion de Rianxo, conformada pola parroquia de san Xian de Laiño, e dende 1754, trala division desta, tamen pola de san Xoan de Laiño; o seu señorio (Ab. e XO) pertencia o Rvdo. arcebispo de Santiago, o estar dentro da Terra de Santiago. A actual aldea de Bexo era un couto (Coto de Vejo), aparecendo no Catastro de Ensenada (1749 -53) separada do resto da parroquia de san Xian de Laiño (ainda non existia a de san Xoan de Laiño).

lunes, 2 de agosto de 2010

Evolución da poboación en Dodro (1910-2005)




Fonte: Enciclopedia Universal Ilustrada Europeo -Americana e Gran Enciclopedia Galega

viernes, 9 de julio de 2010

Pensa Nao

Hoxe vouvos facer unha pequena sinopse da novela Pensa Nao, escrita polo dodrés Anxo Angueira Viturro.
A hitoria transcore na aldea de Sernanselle (nome ficticio de Manselle aldea na que naceu e reside o autor)pertencente ó concello de Dodro Vello. Os protagonistas son un grupo de veciños de Sernanselle, aldea dividida en dous bandos,os da Cooperativa Católica (posiblemente sexa a Cooperativa de Productores de Laíño, que existiu na realidade, sendo a máis antiga de Galicia) e a Cooperativa Unión de Productores de Leite de Laíño (a ccoperativa da Unión que tamén existiu na realidade; os da Cooperativa Católica son de dereitas, entres os da Unión son da esquerda republicana, incluso a protagonista, María, pertence ó PCE. Por isto é coñecida como a aldea rusa.
A historia vaise desenvolvenedo en varias fases, dende o ano 1934 ata os últimos días de xullo de 1936 co inicio da guerra civil, narrando sucesos e a vida dos aldeanos, non tan divididos cando fai falta como parecería.
Nesta novela mestúranse lugares reales, aínda que algunhas veces teñen un nome fantástico, con feitos reais e fantásticos, como pode ser os intentos que fan no concello por aguantar a sublevación militar do 36, cando na realidade o alcalde de Dodro, Benigno Baleirón Pérez, foi cesado do seu posto o mesmo día 18 de xullo de 1936; tamén é falso que houbese unha concelleira muller no plno municipla, nin que estivese cheo de esquerdistas, case todos eran de dereitas, incluso da CEDA, ou de centro. Salvando isto algunhas outras cousas estanovela pode ser lida como a narración de acontecementos históricos nun lugar.

lunes, 7 de junio de 2010

174 aniversario do concello de Dodro

Coincidindo co 174 aniversario do concello de Dodro, que se celebrará o próximo luns 7 de xuño, vou publicar unha lista actualizada dos alcaldes de Dodro coñecidos (faltan os da ditadura franquista por non os ter consultados). A lista é a seguinte:
- D. Domingo Manselle (? - xuño de 1856)
- D. Agustín Mariño (xuño de 1856 -?)
- D. Benito Ramos (? -? (en 1876 estaba no cargo))
- D. Manuel Brañeiro Buela (? -17 de xaneiro de 1885)
- D. Fernando Conde Lois (17 de xaneiro de 1885 - 30 de xuño de 1885)
- D. Feliciano Barreiro Reboiras (1 de xullo de 1885 -?)
- D. José Viturro Sóñora (? - 8 de febreiro de 1910)
- D. Manuel Rodríguez Batalla (8 de febreiro de 1910 - 5 de outubro de 1911)
Interino (Tenente de Alcalde) ata xaneiro de 1912: D. Francisco Rodríguez
- D. Ramón Suárez (xaneiro de 1912 - xaneiro de 1914)
- D. Ramón Ferreirós Manselle ( xaneiro de 1914 - marzo de 1920)
- D. Francisco Boga Manselle (marzo de 1920 - outubro de 1923)
- D. Francisco Vázquez Torres (outubro de 1923- 30 de marzo de 1924)
- D. Constantino Pérez Carou (30 de marzo de 1924 - 27 de marzo de 1925)
- D. Manuel Pérez Lois (27 de marzo de 1925- 26 de febreiro de 1930)
- D. Ramón Ferreirós Manselle (26 de febreiro de 1930 -14 de abril de 1931)
- D. Juan Francisco Siage Rodríguez (14 de abril de 1931 -1932)
- D. Benigno Baleirón Pérez (1932 -18 de xullo de 1936)
- D. José González Fabeiro (18 de xullo de 1936 -?)
(Alcaldes da dictaura franquista)
- D. José Fernando Vila Brión (19 de abril de 1979 - 16 de xuño de 2007)
- D. Arturo Díaz Díaz (16 de xuño de 2007 - actualidade)

lunes, 3 de mayo de 2010

Os nosos devanceiros

Este ano vou escribir sobre os primeiros poboadores destas terras que actualmente conforman a aldea de Bexo. Pero antes quero corrixir un erro moi espallado e que actualmente aínda figura en publicacións, cal é o xacemento máis antigo de Dodro.
Dende sempre se consideraron os petroglifos de Bouza Abadín (Imo) como o xacemento arqueolóxico máis antigo do concello de Dodro, e como o máis antigo en probar o asentamento de persoas nas terras deste concello. Pero esta é unha afirmación errónea, xa que os petroglifos son da Idade do Bronce (1500 -600 a.C.), e existen en Dodro xacementos arqueolóxicos do Megalitismo (4000 -2500 a.C.), o último período do Neolítico (momento no que o home se asentou e comezou a practicar a agricultura e o pastoreo); desta época son as catro mámoas da Paradegua, sitas na aldea de Bexo, e a mámoa de Mina Balouta, sita en Laíño ó sur da Fonte Primeiral; no actual catálogo arqueolóxico do concello de Dodro figura tamén a mámoa número catro do Monte Picoto (Burés), situada xusto na fronteira entre Dodro e Rianxo, pero na zona rianxeira. A seguinte época prehistórica, a Idade co Cobre ou Calcolítico, tamén deixou restos en Dodro, o Xacemento do Riasós, sito enfronte á do Deza, e que é un xacemento subterráneo, non se podendo diferenciar restos arqueolóxicos na superficie. Pero incluso a Idade do Bronce, na que se sitúan os petroglifos, deixou en Dodro máis restos que Bouza Abadín, como son os petroglifos de Lomba das Pozas en Bustelo, os do Padronelo (un en Bexo e outro en Imo), o de A Cabaña/Bouza Nova en Manselle, e os de A Carga e Outeiro dos Corvos en santa María de Dodro; podendo ser calquera destes petroglifos máis antigo que o de Bouza Abadín. Cabe dicir que moitos destes xacementos son moi descoñecidos o que axudou a este erro.
Como se dixo anteriormente os xacementos que dan mostrar da residencia máis antiga en Bexo son as mámoas da Paradegua, catro túmulos que se sitúan na Casilla ou Paradegua, no fondo que hai á esquerda (dende Bexo) da estrada AC 305, entre a actual Autovía do Barbanza (AG 11) e o cortafogos dos cables de alta tensión que cruzan a estrada algo máis adiante; as mámoas 1 e 2 atópanse no agro de fincas chamado O Tombo, ambas abarcando catro leiras na súa parte máis alta, a número 3 está situada en dúas fincas grandes que hai xunto ó agro de fincas de Campelos na marxe dereita do camiño que baixa cara as fincas desta zona dende a estrada, mentres a número 4 se atopa xusto enfronte, noutra finca grande comunmente chamada “Agro do Manco”. A estas mámoas habería que adherirlles as once do Monte Picoto, situadas no Alto da Paradegua na aldea rianxeira de Burés, xa que neste momento non había fronteiras territoriais e os pobos que as construíron podían vivir nun lugar ou outro.
O seguinte período prehistórico, o Calcolítico ou idade do Cobre, momento no que se introduce a transformación do metal, deixou no Bexo xeográfico, que vai dende o Alto da Paradegua ata o “Rego dos Sollos” no actual Imo, un resto, o Xacemento do Riasós, que ó ser subterráneo é difícil saber a súa utilidade, se é que a tivo. A Idade do Bronce deixou en Bexo o petroglifo número dous do Padronelo, sito preto das Murallas, arriba do “mirador”, á nunhas mas marxes do camiño que sube dende el cara o monte.
Despois viría a Idade do Ferro, coa cultura castrexa, que deixou en Bexo un castro, tamén chamado Murallas, actualmente bastante grande e desfeito, pero que seguramente o fora aínda máis no seu momento de apoxeo; xunto a este castro estarían o de Foxacos (Araño, Rianxo) e outro máis pequeno, que ou foi castro antigo de Bexo, ou foi unha factoría das Murallas, pola súa proximidade a el, está nun montículo ó lado da pista que vai a Teaio xunto ás Murallas; este e o de Foxacos dependían, con total seguridade, do castro de Bexo. O castro de Bexo presenta casas cadradas, o que é sinónimo de romanidade, pero seguramente había un castro anterior á conquista romana.
Coa conquista romana éntrase na Idade Antiga, que ademais das paredes cadradas nas Murallas deixou, no lugar do Bico, un xacemento subterráneo, non visible por tanto, que probablemente estea vinculado con actividades portuarias ou de explotación do río Ulla. Para o medievo non contamos con restos, pero como expoñía o ano pasado, probablemente existiu unha villa que recollera ós habitantes das Murallas, traballando as terras de cultivo da aldea, e que sería o antecedente do posterior Coto de Vejo de época moderna citado no Catastro de Ensenada (1749 -53).
A partir deste momento xa está documentada a residencia de persoas na aldea, con restos materiais, como as casas antigas existentes na aldea ou a capela de san Mauro (datada no século XVII), ou con documentación como o Catastro de Ensenada, que fala do Coto de Vejo; mentres a época contemporánea nos deixaría, ademais de casas, os cruceiros, os muíños e o lavadoiro como restos máis importantes.
Todo isto mostra que a actual aldea de Bexo estivo ocupada dende o Megalitismo, case o momento de sedentarización da humanidade; ocupación que non se rompería en ningún momento dende este, polo que Bexo levaría existindo, ininterrompidamente, como núcleo de poboación, uns 5000 anos.

lunes, 5 de abril de 2010

Ovidio Murguía de Castro

Ovidio Murguía de Castro nace no pazo da Ermida en Lestrobe (Dodro) en 1871 froito do matrimonio da poetisa Rosalía de Castro e do intelectual galeguista Manuel Murguía. Ós 14 anos queda orfo de nai, algo que terá unha gran importancia na pintura.
Comeza pintando en Santiago de Compostela, na Real Sociedade Económica de Amigos do País, na que estaba como profesor José Fenollera. En 1895 trasladase a Madrid, pero non segue os camiños habituais para facer carreira de pintor oficial, ó non ingresar na Real Academia de Bellas Artes de San Fernando e tampouco solicitar pensións para Roma, algo que naquel momento era imprescindible. Asiste a tertulias literarias e relaciónase con artistas grazas ó seu parente Alejandro Pérez Lugín que o acolle na súa casa. Tamén sae ó campo a pintar paisaxes ó natural e acode con frecuencia ó Museo do Prado a realizar copias dos grandes mestres para exercitarse na pintura.
Despois dun tempo adicado a realizar escenas de xénero e decoracións murais para os palacios de políticos influíntes, a desgusto, por influencia de seu pai, decide vivir alegremente, unha vida bohemia, que non lle será tolerada pola súa saúde precaria. Finalmente falece prematuramente de tuberculose en 1900, o que fixo que fose encadrado na denominada Xeración Doente galega. En vida concurríu a algunhas exposicións, pero non puido crear unha gran obra pola súa morte temperá.

viernes, 19 de marzo de 2010

Pacto de Lestrobe

O 26 de marzo de 1930 asínase no pazo da Ermida de Lestrobe (Dodro) o chamado Pacto de Lestrobe, un acontecemento esencial para a proclamación en Galicia da II República, nun momento de debilidade institucional no que a suposta clandestinidade é un mito; a esta reunión asisten unha gran cantidade de republicanos, pero ningún sector nacionalista, da ORGA e o Partido Radical (cos seus líderes á cabeza, Casares Quiroga e Abad Conde, respectivamente), o Partido Radical- Socialista, o Partido Republicano Federal, representantes da sección galega da FUE, algúns republicanos a título propio e varios sindicalistas ex- militantes da CNT; o obxectivo era crear unha estructura unitaria que representara a todo o republicanismo galego (a FRG) que busque, apostar por unha república democrática, a independencia sobre os partidos de ámbito estatal (igual que a ORGA), defender a propor un Estatuto de Autonomía para Galicia, crear un organismo unitario para unhas posibles eleccións. A partir da FRG darase un gran salto no republicanismo galego, sendo a representación recollida por provincias.


jueves, 18 de febrero de 2010

Evolución do voto en Dodro

Este mes preséntovos o final dun traballo de investigación sobre a vida política recente do concello de Dodro, dúas gráfica feitas a partir dos resultados electrais en Dodro de todas as eleccións celebradas dende a Transición, dende as Xerais de 1977 ata as europeas de xuño de 2009.

Fonte: Elaboración propia a partir do Ministerio do Interior, La Voz de Galicia e El Correo Gallego

Fonte: Elaboración propia a partir do Ministerio do Interior, La Voz de Galicia e El Correo Gallego

jueves, 7 de enero de 2010

D. Fortunato Cruces Angueira

Nesta ocasióin quero falárvos dun gran persoeiro dodrés, como é Fortunato Cruces Angueira, nacido na aldea de Lestrove en 1870, emigrando cara Arxentina en 1885. Aló fundou a sociedaden "Hijos de Rois", o semanario local "La Justicia", o Centro Gallego de Barracas, e o "Correo de Galicia".
Colaborou en distintas puiblicacións como "El Día" de Montevideo, "El Correo Gallego" de Río de Xaneiro, "El Heraldo Cristiano" de Santiago de Chile, "Diario Gallego" da Habana, "Acción Española" de México, "Faro de Vigo" e na revista "Galicia" de Madrid. En 1907 fundou en Montevideo a "Sociedad de Hijos de Valle Miñor" para axudar ós españois desamparados. Ademais foi un dos impulsores da Biblioteca América de Santiago.
Publicou as seguintes obras, "Primeiras Follas", "Castañolas" e "Cousas Gallegas"; deixando sen publicar as obras "Caludiña" e "Temas Camperos".
Faleceu na Arxentina en 1961.
No ano 1949 fora nomeado "Fillo Predilecto" polo concello de Dodro dándolle o seu nome á estrada que pasa por Lestrove, sendo aínda actualmente o único dodrés distinguido destas dúas maneiras polo concello de Dodro.